اگر از کاربران یا علاقه مندان به حوزه رمز ارز و فناوری باشید احتمالا امروزه واژه قرار داد های هوشمند یا Smart Contract ها را همواره می شنوید، قرار داد هوشمند فناوری جدید و دستاوردی ارزشمند است که توانایی ایجاد تغییراتی گسترده در تمامی امور زندگی روزمره ما می تواند ایجاد کند هرچند این مقوله در حال حاظر به دلیل نو ظهور بودن چندان مورد استفاده گسترده قرار نگرفته اما با شتاب زیادی در حال رشد است در ادامه با بررسی و توضیح دقیق قرار داد هوشنمند با بیتکسینو همراه باشید.
قرار داد های هوشمند برای اولین بار توسط نیک سزابو (Nick Szabo) محقق حوزه کامپیوتر و رمز نگاری مطرح شد اما بدلیل نبود بستر مناسب در سال 1996 ایده وی به صورت عملی راه بجایی نبرد و تا زمان روی کار آمدن تکنولوژی بلاکچین که اولین بار در سال 2009 بوسیله بیت کوین معرفی شد کاربردی نداشت، قرار داد های هوشمند به زبان ساده همانند قرار داد های دنیای واقعی هستند یعنی طرفینی بر سر موضوعی ابتدا توافقی را حاصل می کنند و در پی آن باید شرایط قرار داد اجرایی شود با این تفاوت که در قرار داد های هوشمند ضمانت اجرایی بدون نیاز به واسطه یا بنگاه ناظر محقق می شود.
اندکی در رابطه با فضای غیر متمرکز بلاکچین
برای درک صحیح قرار داد های هوشمند و تمایز آنها ابتدا باید تمایز و دلیل مفید بودن اسمارت کانترکت ها و همچنین تکنولوژی بلاکچین را بهتر درک کنیم، در اصل تکنولوژی بلاکچین با این هدف ایجاد شده که واسطه ها و الزام اعتماد به نهاد های موجود را حذف کند، به عنوان مثال بیت کوین با ایجاد پولی غیر متمرکز که توسط نهاد ها یا سازمان ها و بانک ها قابل دستکاری، کنترل و توقف نیست به ما نشان داد که می توانیم کنترل دارایی خود را به شخصه داشته باشیم و بدون نیاز به احراز هویت یا توضیحی برای تراکنش های مالی به هر شخصی در هر کجای دنیا هر مقداری که خواستیم وجه مورد نظر را انتقال دهیم. در اصل جذابیت بلاکچین در زمینه توقف ناپذیری و غیر قابل تغییر بودن توانست بستری مناسب را برای تحقق ایده قرار داد های هوشمند را عملی کند. وجه تمایز قرار داد های هوشمند با سایر قرار داد ها عدم نیاز به اعتماد بین طرفین و حذف واسطه و بنگاه ها از یک قرار داد است.
قرار داد هوشمند چیست و چه کاربردی دارد؟
قرار داد هوشمند در قالب کد و برنامه ایجاد می شود که تنها بین طرفین قرار داد ایجاد شده و در راستای از بین بردن بنگاه ها و نهاد های سوم شخص که معمولا بخش قابل توجهی را در یک قرار داد به عنوان کارمزد دریافت می کنند پدید امده است، قرار داد های هوشمند بدون توقف و با ضمانت اجرایی برای همیشه توانایی اجرا دارند، البته برنامه نویس قرار داد می تواند این موارد را قبل از اجرا در کد نوشته شده پیشبینی نماید اما در یک قرار داد هوشمند کد منبع قرار داد به صورت شفاف برای عموم قابل مشاهده است و طرفین می توانند آنرا مطالعه نمایند. نحوه کار قرار داد های هوشمند تقریبا شبیه یک دستگاه باجه خرید اتوماتیک بلیط است که با پرداخت پول، به صورت اتوماتیک بلیط شما بدون نیاز به شخصی جهت بررسی صادر می شود.
مناسب ترین بستر های قرار داد های هوشمند:
اتریوم
قرار داد های هوشمند در بلاکچین های پشتیبانی کننده از این امکان میزبانی می شوند که امروزه تعداد انها نیز روز به روز در حال افزایش است و در این میان اتریوم توانسته صحت عملکرد خود را در چندین سال استفاده مداوم به عنوام بستری امن برای قرار داد های هوشمند اثبات کند، برای ایجاد قرار داد های هوشمند در اتریوم نیاز است که آشنایی بالایی با زبان برنامه نویسی محبوب این بلاکچین یعنی سالیدیتی Solidty داشته باشید.
سولانا
سولانا با مقیاس پذیری و سرعت بالا جزو بزرگترین رقبای اتریوم در زمینه قرار داد های هوشمند است و توانسته طیف وسیعی از توسعه اسمارت کانترکت ها را به بلاکچین خود بیاورد که این قرار داد ها در سولانا با زبان محبوب Rust نوشته می شوند.
ترون
ترون نیز جزو بستر های بزرگ و محبوب توسعه دهنده گان برای اجرای قرار داد های هوشمند است و از امکانات خوبی همچون کارمز های بسیار پایین در کنار توسعه پذیری با زبان های برنامه نویسی جاوا و سالیدیتی برخوردار است.
اجزاء یک قرار داد هوشمند
طرفین قرار داد هوشمند: از طریق امضای دیجیتال طرفین قرار داد، در یک اسمارت کانترکت حضور خود را احراز می کنند، امروزه در عمل برای این مورد بیشتر از کیف پول متامسک که یک افزونه مرورگر است استفاده می شود و از ادرس عمومی شما جهت شناسایی و امضا با کلید خصوصی برای پیوستن به یک قرار داد هوشمند استفاده می شود.
دسترسی به منابع قرار داد: قرار داد های هوشمند باید منابعی که طی یک قرار داد قرار است رد و بدل شود را در دست داشته باشند و آنها را نزد خود بلوکه کنند که بدین شکل در صورت وقوع شرایط قرار داد توانایی تخصیص آن به طرفین را داشته باشند و یا در صورت عدم تحقق شروط قرار داد منابع را به صاحبان اولیه بازگشت دهند، مثلا برای شرکت در یک طرح خیریه افراد علاقه مند با واریز مبالغ و قفل کردن آن در قرار داد های هوشمند منتظر تحقق اهداف عنوان شده می مانند و با تایید اکثریت در صورت محقق شدن اهداف مطرح شده مبالغ را در حساب خیریه آزاد می کنند و در غیر این صورت قرار داد به صورت خودکار وجوه را به ادرس های افراد شرکت کننده باز پرداخت می کند.
برنامه یا شرایط قرار داد: ایجاد کننده گان قرار داد هوشمند ابتدا باید موضوع و شرایط را به یک مدل ریاضی تبدیل کنند و سپس برنامه ای را برای آن توسعه دهند که این کار لازمه ی دانش فنی بالای برنامه نویسی است و زبان نوشتن برنامه در هر بلاکچین متفاوت است اما امروزه زبان های سالیدیتی، راست و جاوا در این زمینه حرف اول را می زنند.
اوراکل ها: در بسیاری از مواقع قرار داد های هوشمند نیاز دارند تا داده ای را از دنیایی واقعی در زمان مشخص دریافت کنند و آن داده را مبنای اجرای قرار داد هوشمند قرار دهند، به عنوان مثال در یک قرار داد هوشمند شرط بندی مسابقه فوتبال رضا و سارا به ترتیب روی برد تیم آبی و قرمز شرط می بندند و هر یک مبلغی را در قرار داد هوشمند قفل می کنند، پس از پایان مسابقه قرار داد هوشمند از طریق اوراکل ها استعلام نتیجه بازی را می گیرد و کل پول ها را به آدرس شخص برنده واریز می کند.
بلاکچین و بستر قرار داد هوشمند: اسمارت کانترکت ها به محیطی نیاز دارند تا به آنها امکان توسعه دهد این بستر باید غیر قابل توقف، توزیع شده و غیر متمرکز باشد تا هیچ شخصی حتی نویسنده برنامه نتواند در آن خللی ایجاد کند. به عنوان مثال اتریوم به کمک EVM یا ماشین مجازی اتریوم این محیط را فراهم آورده و پردازش های مربوط به اسمارت کانترکت ها را در خود اجرا می کند.
قرار داد هوشمند با ذکر مثال (رای گیری و انتخابات)
همانطور که می دانید انتخابات در اکثر نقاط دنیا معمولا با چالش هایی روبه روست به این دلیل که ساز و کار جمع آوری و شمارش آرا در دست یک نهاد و ارگان بوده و امکان مشاهده یا شمارش آرا برای عموم مردم میسر نیست و بارها شاهد بروز مشکلات و اعتراضاتی پس از اعلام نتایج در نقاط مختلف جهان بوده ایم حال به چه طریقی قرار داد هوشمند می تواند این مشکل را برای همیشه از بین ببرد؟
ابتدا قرار داد رای گیری در قالب کد و برنامه ای نوشته می شود و این برنامه برای اجرا در یک بلاکچین که از قرار داد های هوشمند پشتیبانی می کند ثبت می شود، سورس کد قرار داد هوشمند برای همه مشارکت کننده گان قابل مشاهده است و لذا اگر تقلبی در نحوه شمارش ارا در کد موجود باشد جامعه از این مشکل آگاه می شود و در غیر این صورت از صحت عملکرد کد اطمینان حاصل می کند، حال افرادی که واجد شرایط هستند از طریق توکن احراز هویت دیجیتالی که خود توسط قرار داد هوشمند دیگری ایجاد شده و مختص هر شخص است اقدام به رای دهی به شخص یا موضوع رای گیری می کند، بنابه شفافیت اطلاعات ثبت شده در بلاکچین نتیجه آرا به صورت دقیق و شخص برنده برای عموم قابل مشاهده خواهد بود و اینگونه اطمینان به نهاد مذکور جهت صحت شمارش آرا به طور کلی از میان برداشته می شود و مشارکت کننده گان بدون نیاز به واسطه و ناظر می توانند از صحت انتخابات مطلع باشند.
مثال دیگری از قرار داد هوشمند در زمینه وام گیری
در دنیای واقعی جهت اخذ وام به عنوان مثال باید با یک سند به بانک مراجعه کنید، سپس بانک با بررسی و ارزش گذاری به عنوان مثال 40 درصد از ارزش ملک شما را به عنوان وام به شما پرداخت می کند و در صورت عدم باز پرداخت با نقد نمودن ملک شما اقدام به برداشت وجه خود می کند، حال مشکل این طرح اینجاست که بانک یا نهاد وام دهنده می تواند به صورت دلخواه نیز اقدام به فروش ملک شما کند و یا با قیمتی پایین تر جهت نقد نمودن وثیقه اقدام به فروش آن به واسطه های خودی نماید و در نهایت شما مجبور به اعتماد به این نهاد خواهید بود، با کمک قرار داد های هوشمندی که امروزه مورد استفاده است با وثیقه نمودن موجودی خود در قالب رمز ارز می توانید وام دریافت کنید و از آن جالب تر اینکه وام دنده شخصا طی یک قرار داد هوشمند دیگر این وام را به شما می سپارد بی آنکه یکدیگر را بشناسید و در صورت فرا رسیدن موعد بازپرداخت وام و یا کاهش قیمت وثیقه سپرده شده به کمتر از میزان وام گرفته شده، قرار داد هوشمند به صورت اتوماتیک وثیقه شما را که در قرار داد هوشمند قفل شده نقد کرده و به وام دهنده می دهد اینگونه نقش واسطه ها و مشکل نیاز به اعتماد نیز توسط اسمارت کانترکت ها رفع می شود.
ساخت توکن ها با قرار داد های هوشمند
جالب است بدانید که توکن هایی که در بازار رمز ارز ها مشاهده می کنید طی قرار داد های هوشند بوجود می ایند به عنوان مثال در کد قرار داد هوشمند شیبا اینو تعداد عرضه این توکن محدود شده و توسعه دهنده ان امکان افرایش عرضه را ندارد اما در کد قرار داد توکن تتر علاوه بر امکان افزایش توکن های در عرضه امکان بلوکه کردن ادرس های دارای این توکن نیز توسط توسعه دهنده آن پیشبینی شده است.
معایب قرار داد های هوشمند:
سخت بودن ایجاد: جهت ایجاد یک قرار داد هوشمند نیاز به دانش برنامه نویسی بالایی است، اللخصوص که زبان برنامه نویسی در این زمینه معمولا برای بیشتر برنامه نویسان نیز نا آشنا بوده و توسعه دهنده گان کمتری توانایی نوشتن انها را دارند.
امکان بروز باگ: توجه کنید که کد نوشته شده برای قرار داد هوشمند در صورت وجود باگ و مشکل همچنان به صورت غیر قابل توقف به فعالیت ادامه می دهد و امکان رفع این مشکلات پس از اجرای قرار داد بسیار مشکل است و گاها بروز باگ یا رخنه امنیتی در یک قرار داد منجر به هک و از بین رفتن دارایی های قفل شده در قرار داد های هوشمند شده است.
کلاهبرداری های متعدد: تحت عنوان قرار داد های هوشمند طرح های پانزی و کلاهبرداری های متعددی بوجود آمده به عنوان مثال ادعا می شود که با قفل کردن مقدار مشخصی در یک قرار داد هوشمند پروژه به شما به صورت غیر متمرکز سود سالانه 200 درصدی پرداخت می کند درصورتی که کد قرار داد تمامی وجوه را پس از قفل کردن به ادرس توسعه دهنده برنامه واریز می کند و منجر به سوخت کل وجه شما می شود، متاسفانه بررسی کد قرار داد هوشمند برای همه افراد امکان پذیر نیست چرا که لازمه دانش بالای برنامه نویسی می باشد.
خطای اوراکل ها: همانگونه که عنوان شد اوراکل ها اطلاعات جهان بیرونی را به یک قرار داد می رسانند و قرار داد از این اطلاعات برای تصمیم گیری استفاده می کند بنابراین اگر اختلالی از طرف اوراکل به صورت عمدی یا سهوی جهت دریافت اطلاعات صحیح صورت بگیرد قرار داد هومشند نیز در تصمیم گیری شرایط دچار اشتباه می شود.
رسمی نبودن و عدم استفاده در جهان واقعی: به دلیل عدم اعتبار قرار داد های هوشمند پیش مراجع قانونی استفاده از این نوع قرار داد ها را در جهان واقعی مثلا برای خرید یک خانه یا استخدام یک کارشناس کمتر مشاهده می کنیم و عمده استفاده از آن همچنان در حوزه رمز ارز ها و موارد استفاده مربوط به دنیای کریپتوکارنسی خلاصه شده است.
