توکن‌های غیر مثلی (NFT) نوع خاصی از توکن‌های رمزنگاری شده هستند که محبوبیت بسیار زیادی در جامعه ارزهای دیجیتال دارند و به طور گسترده در بسیاری از حوزه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. جعل توکن‌های غیر مثلی یا NFTها امکان پذیر نیست، زیرا هر توکن یک امضای دیجیتال منحصربه‌فرد دارد. طراحی این توکن‌ها در بستر بلاک چین امکان‌پذیر است و با رمز ارزهای شناخته شده‌ای مانند بیت کوین یا اتر تفاوت زیادی دارند. به عنوان مثال هر کاربری می‌تواند بیت کوین را در ازای دریافت بیت کوین دیگری معاوضه کند. اما در NFTها هر توکن با توکن دیگری تفاوت دارد و نمی‌توان آنها را با یکدیگر معاوضه کرد.
با وجود اینکه استفاده از NFTها در بسیار از صنایع رشد داشته است، اما بیشترین کاربرد آن در بخش بازی‌های بلاک چینی و کلکسیون‌های دیجیتال است و در اغلب موارد براساس استاندارد ERC-721 بر روی بلاک چین اتریوم ساخته می‌شوند. اگرچه از سال 2021 ساخت توکن‌های غیر قابل معاوضه در پروتکل‌های دیگری همچون پروتکل BEP-721 بایننس اسمارت چین نیز فراهم شده است.
مثلی یا قابل معاوضه بودن چیست؟
منظور از مثلی و قابل معاوضه بودن این است که بتوان یک دارایی را با دارایی مشابه دیگری بدون افت قیمت معاوضه کرد. از دیگر ویژگی‌های قابل معاوضه بودن این است که بتوان آن را تقسیم کرد و به نسبت آن، ارزشش تغییر کند.
بیایید با یک مثال ساده چنین توضیح دهیم. یک کاربر می‌تواند یک بیت کوین را با یک بیت کوین دیگر معاوضه کند بدون اینکه در ارزش هیچ کدام تغییری به وجود بیاید. زیرا ارزش هر دو بیت کوین برابر است.
توکن غیرمثلی (NFT) چیست؟
همانطور که گفته شد در توکن مثلی ارزش یک توکن با توکن دیگری از همان نوع برابر است. اما در توکن‌های غیرقابل معاوضه یا همان توکن‌های غیر مثلی قضیه به طور کلی فرق می‌کند. در این نوع توکن‌ها، قیمت NFT با توکن مشابه کاملا متفاوت است. بنابراین ارزش آنها همچون دارایی‌های موجود در دنیای واقعی مانند سنگ قیمتی یا آثار هنری متفاوت بوده و غیر قابل تعویض هستند.
به عنوان مثال شخصی بلیط فیلم جنگ ستارگان و شخص دیگری بلیط یک فیلم هندی را در اختیار دارد. حال هر دوی آنها بلیط دارند اما آیا بلیط‌ها قابل معاوضه هستند؟ آیا با بلیط فیلم هندی امکان مشاهده فیلم جنگ ستارگان وجود دارد؟ توکن‌های غیرقابل معاوضه نیز همچون این بلیط‌ها هستند و همانطور که در هر بلیط اطلاعات فیلم درج شده است در توکن‌های غیر قابل معاوضه نیز اطلاعات خاصی وجود دارد و کاربردهای گوناگونی برای هر کدام از آنها پیش بینی شده است.
توکن‌های غیرقابل معاوضه چه مزایایی دارند؟
- غیرقابل تقسیم هستند: اگر چه در مورد توکن‌های غیرقابل معاوضه، غیرقابل تقسیم بودن قانون نیست، اما اکثر آنها به واحدهای کوچک‌تری تقسیم نمی‌شوند. شما یک توکن مربوط به اثر هنری را یا خریداری می‌کنید و یا باید از خرید آن صرف نظر کنید و گزینه سومی وجود ندارد.
- کمیاب بودن: مهمترین عاملی که باعث می‌شود یک توکن غیرقابل معاوضه ارزش زیادی داشته باشد، کمیاب بودن آن است. اگرچه توسعه‌دهندگان می‌توانند به تعداد دلخواه توکن NFT بسازند، اما ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر توکن باعث کمیابی آن می‌شود.
- یکتایی: در هر NFT اطلاعات خاصی وجود دارد که امکان جعل آن غیرممکن است و به عنوان گواهی بر اصالت توکن در نظر گرفته می‌شود.
- قابل انتقال: برخلاف توکن‌های مثلی که امکان ترید آنها در بازارهای معاملاتی وجود دارد، توکن‌های غیرمثلی در بازارهای خاصی خرید و فروش می‌شوند و ارزش آنها براساس منحصربه‌فرد بودنشان تعیین می‌شود.
- حفظ حق مالکیت: اگر مالک یک NFT اطلاعات خود را در توکن ثبت کرد، دیگر امکان تغییر چنین اطلاعاتی وجود ندارد.
توکن‌های غیرقابل معاوضه چطور ارزش ذاتی به دست می‌آورند؟
به لطف فناوری بلاک چین، بسیاری از صاحبان کلکسیون‌های هنری و گیمرها توانستند مالکان اصلی برخی از آیتم‌های تغییر ناپذیر آثار هنری و بازی های بلاک چینی باشند و بتوانند از طریق آنها به کسب درآمد بپردازند. شما بازی‌های سندباکس (The Sandbox) و دیسنترالند (Decentraland) را در نظر بگیرید که بازیکنان می‌توانند در آن به ساخت آیتم، ساختمان‌های مجازی و غیره بپردازند که همه آنها به صورت یک توکن غیرقابل معاوضه هستند.
هنرمندان می‌توانند آثار هنری دیجیتال خلق کرده و آنها را به صورت توکن‌های مثلی به افراد در سایر نقاط جهان بفروشند و حق تالیف نیز به نام هنرمند ثبت شود و هر بار که اثر هنری به فروش می‌رسد درصدی از سود آن به وی اختصاص یابد.
توکن‌های غیر مثلی چه کاربردهایی دارند؟
توکن‌های غیر مثلی در برهه‌ای از زمان تنها در بخش آثار هنری به شدت توسعه پیدا کردند. اما در حال حاضر توکن‌های غیرقابل تعویض در بسیاری از حوزه‌ها از جمله املاک، امور مالی، بازی‌های بلاک چینی و غیره نیز استفاده می‌شوند.
توکن‌های غیر مثلی در بخش هنر
توکن‌های غیر مثلی تضمینی بر کمیاب بودن آثار هنری است و از سوی دیگر اعتبار سنجی آنها را فراهم می‌کند. به عنوان مثال همه می‌توانند آیتم‌های CryptoPunk را در بستر بلاک چین مشاهده کنند و یا آن را دانلود کرده و یک نسخه برای خود داشته باشد. اما در این بین هیچ کس نمی‌تواند ادعا داشته باشد که مالکیت آن را در اختیار دارد.
نگهداری کلکسیونرها
در دنیای امروزی افراد زیادی وجود دارند که آیتم‌های کلکسیونی نگهداری می‌کنند. توکن‌های غیرقابل معاوضه به این حوزه هم وارد شده‌اند و سهم بسیار بالایی از فروش انواع کاراکترهای کلکسیونی را در مارکت پلیس‌هایی مانند OpenSea به خود اختصاص داده‌اند.
NFT در بخش امور مالی
توکن‌های غیر مثلی به عنوان اعتبار یا بلیط ورودی برخی از استخرها استفاده می‌شوند. البته قبلا از این قابلیت برای سهامداری برخی از شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت و در ازای آن پاداش دریافت می‌کردند. البته برنامه‌ریزی‌های بسیار گسترده‌ای برای فراگیر کردن استفاده از این توکن‌ها در بخش امور مالی در حال شکل‌گیری است.
گیمینگ
بعد از اینکه توکن‌های غیرقابل معاوضه معرفی شدند بازی‌های بلاک چینی زیادی شکل گرفتند که در آنها امکان پرداخت درون بازی برای خرید آیتم‌ها یا ادامه بازی و ارتقا به مراحل بعدی به وجود آمد. همچنین در صورتی که بازیکنی در یک مرحله خاص موفق شود قابلیت‌های جدیدی به آیتم‌های آن افزوده می‌شود و بازیکن می‌تواند آیتم خود را با قابلیت‌های جدید به فروش برساند. یا در ادامه قابلیت‌های دیگری به قابلیت‌های قبلی بیافزاید و این بدان معنی است که به ارزش این آیتم روزبه روز افزوده می‌شود.
صنعت موسیقی
NFTهای موجود در صنعت موسیقی، شباهت زیادی به توکن‌های غیرقابل معاوضه در دنیای هنر دارند. با قرار دادن اطلاعات موسیقی در NFT، بسیاری از مشکلات این حوزه از بین می‌رود و افراد سودجو نمی‌توانند بدون اخذ مجوز از صاحبان آثار، موسیقی را دریافت یا منتشر کنند. در صورتی که هر گونه کپی رایتی از موسیقی صورت گیرد قابل پیگیری خواهد بود. البته استفاده از چنین ایدهای هنوز مشکلات خاص خود را دارد.
تشخیص هویت
با استفاده از توکن‌های مثلی امکان جعل هویت دیگر امکان‌پذیر نخواهد بود. به عنوان مثال دیجیتالی کردن مدارک دانشگاهی، مدارک پزشکی و بسیاری از موارد دیگر، مانع از هر نوع سوء استفاده‌ای می‌شود. چنین رویکردی می‌تواند بسیاری از هزینه‌هایی که برای جلوگیری از جعل اسناد صورت می‌گیرد را به میزان زیادی کاهش دهد.
گران‌ترین توکن‌های غیر مثلی
با شناخته‌تر شدن هر چه بیشتر NFTها، گران‌ترین آنها نیز به طور دائم در حال تغییر هستند. قبلا برای خرید یکی از توکن‌های مجموعه کریپتو پانک با شماره 6965، رقمی برابر با 800 اتر پرداخت شده بود که اگر ارزش هر اتر را 2 هزار دلار در نظر بگیریم قیمت آن در حدود 1.6 میلیون دلار خواهد بود. اما بعد از آن یکی از آثار هنرمندی به نام Beeple به قیمت 6.6 میلیون دلار به فروش رسید و رکورد گران‌ترین NFT را از آن خود کرد.
توکن‌های پروتکل ERC-721
توکن‌های استانداردERC-721 به آن دسته از توکن‌های غیرقابل معاوضه‌ای گفته می‌شود که در بلاک چین اتریوم ساخته شده‌اند. به غیر از این شبکه در شبکه‌های دیگری مانند نئو، بایننس و ایاس نیز امکان ساخت NFT وجود دارد. البته قراردادهای هوشمند آنها به اندازه اتریوم ابزارهای پیشرفته‌ای را برای ساخت NFT ایجاد نکرده‌اند.
تعدادی از بهترین توکن‌های غیرمثلی ایجاد شده
- The Merge
The Merge گران‌ترین توکن غیر مثلی فروخته شده است. این توکن که اثر هنرمند ناشناسی با نام مستعار Pak است به قیمت 91.8 میلیون دلار به فروش رسید. سپس این توکن نیز که خود 312686 واحد بود به 28893 کلکسیونر دیگر در بازارچه Nifty Gateway فروخته شد. در ابتدای فروش هر واحد از این توکن‌ها، قیمت هر توکن 575 دلار بود که با گذشت هر 6 ساعت قیمت توکن‌ها 25 دلار افزایش پیدا می‌کرد.
این توکن دارای سه جرم سفید با ابعاد نسبتا بزرگ است که پس زمینه آن را رنگ سیاه پوشش داده و هر چه سرمایه‌گذاران بیشتری آن را خریداری کنند گستره رنگ سفید افزایش می‌یابد.
- توکن The First 5000 Days
توکن The First 5000 Days اثر هنرمندی به نام Beeple است. در این توکن 5 هزار اثر هنری NFT مختلف وجود دارد که گویای روزهای مختلف سال هستند. این توکن در سال 2021 در مزایده‌ای در Christise به قیمت 69 میلیون دلار به فروش رفت.
این NFT به یک فعال در بازار ارز دیجیتال به نام Vingesh Sundaresan فروخته شد که سابقه برنامه نویسی نیز دارد و به عنوان بنیانگذار پروژه Metapurse شناخته می‌شود.
- پروژه CLOCK
این توکن با هدف دفاع از جولین آسانژ ساخته شده است. کسی که دارای سابقه برنامه‌نویسی و روزنامه نگاری بوده و بنیانگذار ویکی‌لیکس است. او به دلیل افشاگری‌هایی که علیه دولت آمریکا انجام داد به زندان محکوم شد. توکن CLOCK که به صورت یک ساعت ساده است روزشمار حبس آقای آسانژ را نشان می‌دهد.
از فروش این توکن مبلغی در حدود 56 میلیون دلار از سوی 10 هزار حامی تامین شده است که هر کدام سهمی از این توکن را خریداری کرده‌اند. تمامی پول به دست آمده از فروش این توکن به وکیل مدافع آقای آسانژ اختصاص یافته است.
موفق‌ترین پروژه‌های NFT
عملکرد NFTها در طی یک سال گذشته نشان می‌دهد که برخی تحولات در بخش آثار هنری دو بعدی و سه بعدی به وجود آمده است. دیگر مثل گذشته توکن‌های غیر مثلی محدود به خرید و فروش آثار هنری دیجیتال نیستند. برخی از پروژه‌های NFT به سرعت در حال تکامل هستند و برای کاربران خود مشوق‌هایی در نظر گرفته‌اند تا آنها را ترغیب به نگهداری توکن‌های خود کنند تا در مواجه با برخی مشکلات از جمله کمبود نقدینگی یا فشار فروش نزولی اقدام به عملکرد هیجانی نکنند.
برخی دیگر از پروژه‌ها با ایجاد نوآوری و خلاقیت توانسته‌اند بسیاری از کاربران را به سمت خود جذب کنند که از بین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
انجین
انجین (Enjin) یک پلتفرم بازی است که در آن آیتم‌های منحصربه‌فردی تولید می‌شود. کاربران می‌توانند این آیتم‌ها را جمع‌آوری و نگهداری کنند. این آیتم‌ها یک دارایی دیجیتال با ارزش هستند که امکان استفاده از آنها در چندین بازی ویدیویی وجود دارد. طراحی این دارایی‌های دیجیتال بر مبنای استاندارد ERC-1155 و بر روی شبکه اتریوم انجام شده است. از آنجایی که همکاری تنگاتنگی بین پروژه انجین و سامسونگ وجود دارد، از سال 2019 این پلتفرم توانسته است بسیاری از توجهات را به خود جلب کند.
مجموعه میمون‌های کسل
توکن‌های منحصربه‌فرد برادران کسل (Boread Ape Yacht Club)، توسط یوگا لبز راه‌اندازی شده است و به عنوان یکی از موفق‌ترین پروژه‌ها در حوزه توکن‌های غیر مثلی شناخته می‌شود. براساس برآوردهای صورت گرفته، ارزش این پروژه بیش از 3 میلیارد دلار است.
توکن اصلی این پروژهApeCoin نام دارد که مبتنی بر استاندارد ERC-20 است و برای بازی و معامله مورد استفاده قرار می‌گیرد. NFT میمون کسل مجموعه‌ای گران قیمت و پرطرفدار است که در آنها هر میمون ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. در حال حاضر بسیاری از سلبریتی‌ها و افراد مشهور عضو باشگاه میمون‌های کسل هستند که از مشهورترین آنها می‌توان به نیمار، استفن کری و مارک کوبان اشاره کرد.
مجموعه CyberKongz
سایبرکانگز، یک مجموعه NFT هزارتایی است که فعالیت خود را در ماه مارس 2021 شروع کرد. این پلتفرم بعد از آغاز به کار به قدری در میان کاربران خود محبوب شد که در اثر ازدحام شبکه، گس تراکنش‌های اتریوم به شدت افزایش یافت و به 25 دلار رسید.
ارزش گران‌ترین توکن این مجموعه که به عنوان اولین توکن آن نیز شناخته می‌شود، معادل با 10 هزار اتر است که در حدود 33 میلیون دلار تخمین زده می‌شود.
آینده NFT
با وجود اینکه NFTها قدمت چندانی ندارند اما افراد زیادی میلیون ها دلار در این توکن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. همانطور که گفته شده کاربرد آیتم‌های NFT محدود به آثار هنری و کلکسیونی نیست و با آشنایی هر چه بیشتر جامعه با این نوع توکن‌ها، به مراتب کاربرد آنها نیز افزایش پیدا می‌کند.
علیرغم اینکه در اثر احساسات حاکم بر بازار قیمت برخی از توکن‌های NFT بیش از حد افزایش یافته است و در برخی مواقع به شک و تردیدهایی درباره ارزش واقعی آنها دامن زده است، اما نباید فراموش کرد که این صنعت هنوز نوپاست و در صورتی که در بین جامعه مقبولیت فراگیری بدست آورد، به طور حتم استفاده از آن در بسیاری از صنایع و امور مالی امکان‌پذیر خواهد شد.
